در زنبورداري آذر ماه پرواز به خارج از کندو تنها در روزهاي گرم و آفتابي براي دفع مدفوع انجام مي گيرد که مدتش هم هميشه کوتاه است. تنها کاري که زنبورها در اين ماه براي انجامش کندويشان را ترک مي کنند. زنبوردار در چنين روزهايي بايد از آويختن پارچه هاي سفيد روي سيم يا طناب به منظور خشک کردنشان پس از شستن آنها خود داري کند و اين وضع را به همسايه هاي نزديکش نيز اطلاع دهد تا آنها هم اين اشتباه را نکنند. زيرا زنبورها پارچه هاي سفيد را براي دفع مدفوع ترجيح مي دهند و مدفوعشان را رويشان خالي و پارچه را پر از لکه مي کنند. متاسفانه اين لکه ها به آساني پاک نمي شوند و از بين بردنشان کار سختي است.
اولين برف سال معمولا در نيمه دوم زنبورداري آذر ماه مي بارد و اغلب سوراخ هاي پرواز را مسدود مي کند که زنبوردار بايد فوري سوراخ هاي پرواز را با جارو يا انگشت باز و اين کار راحتي به فردا هم موکول نکند. همين سهل انگاري کوچک ممکن است باعث تلف شدن تعدادي از جمعيت ها گردد. هرگاه برف سوراخ پرواز را مسدود کند تنفس جمعيت با استفاده از سوراخ هاي ريز موجود در برف تنها کمي دشوار مي شود ولي بدي اصلي کار در اينست که به زودي هواي گرم داخل کندو سطح داخلي برف هاي مجاور به سوراخ پرواز را آب مي کند. اين آب در سرماي شديدتر شب تبديل به يخ مي شود. يخ هم همان طورکه مي دانيد خلل و فرج و يا سوراخ هاي ريز براي عبور هوا ندارد. در نتيجه جمعيت در داخل کندو پس از مدتي کوتاه خفه مي شود. بنابراين بعد از هر برف مهمترين وظيفه زنبوردار پاک کردن فوري سوراخ هاي پرواز کندو است.
بدين طريق است که زنبورها داخل کندو به صورت گلوله اي در اطراف قاب هاي پر از عسل در مي آيند. گرما در مرکز اين گلوله حدود 18 تا 20 درجه است. زنبورهايي که داخل گلوله هستند پس از گرم شدن جاي خود را با زنبورهايي که در سطح خارجي گلوله مي باشند و با هواي نسبتا سرد داخل کندو تماس مستقيم دارند عوض مي کنند تا آنها هم به نوبه خود گرم شوند. اين زنبورها نيز پس از گرم شدن جايشان را با زنبورهاي سرد ديگر عوض مي کنند. اين کار تمام مدتي که هوا سرد است ادامه دارد زماني که آنها به صورت گلوله در مي آيند مي گوييم زنبورها به خوشه رفته اند. جاي ملکه هميشه در مرکز يا نزديکي هاي مرکز گلوله است. حرکت دوم زنبورها براي دسترسي داشتن به عسل است که دسته جمعي و بدين طريق انجام مي گيرد. پس از تمام شدن همه عسل در منطقه اي از شان که خوشه زمستاني آنجا قرار گرفته است همه زنبورهاي خوشه به آرامي ولي با هم چند سانتيمتر روي همان شان به جلو مي روند تا منبع غذايي تازه و دست نخورده ديگري را در اختيار گيرند و بتدريج مصرف نمايند. بعد از اتمام عسل اين نقطه باز هم دسته جمعي چند سانتيمتر جلوتر مي روند. در جريان زمستان آنقدر به اين کار ادامه مي دهند تا به آخر همان شان برسند. آنگاه باز دسته جمعي خود را به قاب پر از عسل مجاور انتقال داده ولي اين بار بعد از تمام شدن عسل اين نقطه چند سانتيمتر به عقب مي روند. باز هم بتدريج آنقدر عقب مي روند تا عسل اين قاب نيز تمام شود و همين طرز حرکت را با ساير شان هاي پر از عسل در تمام مدت زمستان ادامه مي دهند.
زنبور ها در سرما ، داخل خوشه زمستاني دو نوع حرکت را انجام مي دهد:
زنبورها گرماي لازمه خوشه اشان را با خوردن عسل ايجاد مي کنند و از آنجائي که به صورت گلوله در مي آيند قادرند گرماي ايجاد شده را داخل گلوله اشان حبس نموده و مانع خروج و از دست رفتنش گردند. طبق همه حساب هاي رياضي و فيزيولوژي بدين طريق موفق مي شوند که کمترين مقدار عسل ممکنه براي گرم شدن و زنده ماندن و زندگي در زمستان مصرف نمايند. همان طوريکه در بالا ملاحظه کرديد تا زماني که زنبورها عسل کافي در اختيار داشته باشند شديدترين سرما نمي تواند صدمه اي به آنها بزند چون قدرت کنار آمدن با آن را دارند. آنچه به آنها صدمه زده و مي تواند حتي تمام زنبورهاي يک جمعيت را تلف کند جريان هوا ( کوران ) مي باشد که زنبور در مقابل آن هيچ نوع مقاومتي ندارد. به همين دليل توصيه مي شود که هنگام تميز کردن کندوها با کمال دقت بايد مواظب بود که درزها و سوراخ هايي نداشته باشند. اگر داشتن بايد آنها را مسدود نموده و يا کندو را عوض کرد.
کنترل هفته اي يکبار سوراخ هاي پرواز به زنبوردار امکان مي دهد اوضاع داخلي کندوهايش را حدس بزند. در صورتي که بعضي از جمعيت ها و زنبورهايش را ناراحت روي تخته پرواز ديد شماره کندويش را ياد داشت کرده و در اولين فرصت که هوا گرم تر از 10 درجه شد آن را باز کرده و به سرعت وضع داخليش را بررسي نموده و کمک لازمه را در اختيار آن جمعيت قرار دهد. مدت بررسي هر کندو بايد خيلي کوتاه بوده و مثلا از 2 دقيقه ننمايد.
اگر مدت زيادتر باشد گرماي داخلي کندوها باز هم بيشتر پايين مي آيد. زنبورها براي اينکه گرماي داخلي را به حد اوليه برسانند ناچارند مقدار زيادتري از عسل هاي ذخيره زمستانيشان را خورده و در بدنشان تبديل به گرما نموده و داخل کندو پخش کنند تا هواي داخلي دوباره گرم و متعادل گردد.بدين طريق باز مقدار بيشتري از عسل مصرف مي کنند که اين به ضرر زنبوردار و جمعيت است. اصلا اين قاعده کلي است که زنبورها هر باز کردن سر کندو را با خوردن مقداري عسل پاسخ مي دهند. بنابراين به صرف زنبوردار است که چه در تابستان و چه در زمستان تا آنجا که برايش ممکن است از اين کار اجتناب ورزد و تنها هنگامي سر کندو را باز کند که واقعا لازم باشد.
عده اي از زنبورداران کندوهايشان را زير سقفي که از قبل براي همين منظور ساخته و آماده نموده اند مي گذارند تا باران و برف روي کندوها نريزد که البته اين کار خيلي بهتر هم هست چون علاوه بر اينکه پاک کردن برف از روي کندوها ديگر ومي ندارد. در تابستان هم در مدتي که کندوها هنوز مهاجرت داده نشده اند سايه بان خوبي برايشان مي باشد و زنبوردار مجبور نيست براي کار کردن با زنبورها در وسط آفتاب مرتب عرق بريزد.
درباره این سایت